Mięta – jakie ma właściwości i na co pomaga? Uprawa

2024-08-26

Mięta to jedna z najstarszych roślin leczniczych na świecie. Można ją uprawiać w ogrodzie lub na balkonie. I warto to robić, bo jej liście działają m.in. orzeźwiająco, antybakteryjnie i przeciwbólowo.

Mięta i jej odmiany. Czym się różnią?

Mięta to roślina lecznicza, której surowcem zielarskim są liście, świeże lub suszone. Ich dobroczynne działanie doceniano już w starożytnym Rzymie, gdzie wierzono, że pobudzają do myślenia. Zalecana była również na bóle głowy, dolegliwości żołądka i stany zapalne skóry.

Dziś istnieje około 20 dzikich gatunków mięty, ale odmian jest o wiele więcej. Najważniejsza jest mięta pieprzowa, która ma najwięcej cennych olejków eterycznych. Oprócz odmian o klasycznym aromacie, w sprzedaży jest dostępnych coraz więcej odmian o innej nucie. 

Odmiana Lemon Fresh i Lime kuszą cytrynowym aromatem, a Chocolate pachnie czekoladą. Inne rodzaje mięty też kuszą swoim aromatem. Mięta zielona ma zapach kminku, a wonna, zależnie od odmiany, może pachnieć np. ananasem lub jabłkiem.

Wiele odmian mięty może pochwalić się też ciekawymi liści, mniej klasycznymi niż u tradycyjnej pieprzowej. Jej odmiana, Variegata, ma liście w nieregularne żółto-zielone plamy. Z kolei mięta kosmata ma ulistnienie w kolorze szarozielonym.

fot. Marius Matuschzik on Unsplash

Właściwości mięty. Czy wykazuje działanie lecznicze?

Do celów leczniczych wykorzystywana jest głównie mięta pieprzowa zawierająca duże ilości mentolu i mentonu, które odpowiadają za jej świeży, intensywny zapach. Działają bakteriobójczo i przeciwbólowo. 

W mięcie znajdują się także inne wartościowe substancje, m.in. flawonoidy i glikozydy, a także składniki mineralne, w tym żelazo, magnez i potas. Taki zestaw sprawia, że mięta ma również silne działanie antybakteryjne i antywirusowe.

Na co pomaga mięta? To skuteczne, naturalne wsparcie w różnych dolegliwościach, zwłaszcza układu pokarmowego. Mięta stosowana wewnętrznie w postaci naparu lub kropli sprawdzi się m.in. na ból brzucha (łagodzi stany skurczowe) i żołądka. 

Zalecana jest także na niestrawność i problemy z apetytem. Sprawdza się pomocniczo w chorobach wątroby i dróg żółciowych. Codzienne picie naparu z mięty usprawnia perystaltykę jelit. Doraźnie warto go wypijać po obfitych i ciężkostrawnych posiłkach, by pozbyć się uczucia ciężkości. 

Warto jednak mieć na uwadze, że codzienne stosowanie może wywołać niepożądane dolegliwości żołądkowe, m.in. biegunki. To znak, by ograniczyć picie takiej herbaty. 

Napar z mięty ma również właściwości moczopędne, więc pomaga oczyścić nerki i działa korzystnie na cały układ moczowy. Krople z olejkiem miętowym udrażniają drogi oddechowe i ułatwiają oddychanie. 

Miętę można wykorzystać także zewnętrznie. Olejek z mięty warto wcierać przy bólach reumatycznych, migrenie lub w miejscach po ukąszeniach owadów.

Czy mięta może zaszkodzić? Przeciwwskazania

Mięta, tak jak inne zioła, powinna być stosowana rozważnie. Mięty nie wolno podawać w żadnej formie niemowlętom i małym dzieciom. 

Kobiety w ciąży mogą pić napar w umiarkowanych ilościach, ale już u matek karmiących może on wpływać na mniejszą laktację. 

Inne przeciwwskazania do stosowania mięty to: nadwrażliwość na mentol w każdej postaci, nasilone dolegliwości z układem moczowym lub trawiennym, np. zespół jelita drażliwego.

fot. David Vilches on Unsplash

Uprawa mięty w doniczce i w ogrodzie

Większość gatunków i odmian mięty do uprawy w ogrodzie lub doniczkach jest całkowicie mrozoodporna. Najczęściej wybierana jest najpopularniejsza mięta pieprzowa. 

Można ją uprawiać na dwa sposoby: z nasion lub z gotowych sadzonek. Popularniejsza jest ta druga metoda, ponieważ daje szybsze efekty.

Do sadzenia wybieramy okazy, które mają zdrowy system korzeniowy. Sadzonki mięty w ogrodzie sadzimy w odległości około 50-60 cm w glebie zasobnej w próchnicę i wapń. 

Stanowisko powinno być umiarkowanie słoneczne lub półcieniste, a gleba stale lekko wilgotna, ale nie przelana. Mięta lepiej poradzi sobie z okresową suszą niż z mokrym podłożem. 

Przycinamy ją latem, jeszcze przed kwitnieniem. To najlepszy moment na zbiór mięty, jeśli chcemy zrobić miętowe zapasy na zimę.

Mięta uprawiana w doniczce ma identyczne wymagania co do stanowiska i gleby, ale bardziej dbać o jej nawadnianie, ponieważ wilgoć z doniczki ucieka o wiele szybciej. Podlewamy ją często (w upały codziennie), ale niezbyt obficie. 

Pędy mięty uszczykujemy w miarę potrzeb, a regularnie przycinamy dwa razy w roku. Pierwszy raz mniej więcej o połowę, przed lub w trakcie kwitnienia (od czerwca do sierpnia). Ten zabieg sprzyja rozkrzewianiu i zagęszczaniu się. 

Drugi raz późną jesienią. Wtedy cięcie wykonujemy nisko nad ziemią. Wokół pędów wysypujemy suche liście, a donicę ustawiamy na styropianie, by odizolować ją od podłoża. Powinna bez uszczerbku przetrwać zimę.

Mięta jest rośliną, którą można z łatwością rozmnożyć. Sama rozrasta się błyskawicznie i potrafi być ekspansywna, dlatego jeśli mamy ograniczoną przestrzeń, trzeba ją kontrolować. Rozmnażanie mięty polega na wykopaniu i podziale kępy na mniejsze fragmenty. 

Nowe sadzonki wędrują na nowe stanowiska w ogrodzie lub częściowo do donic. Drugim sposobem rozmnażania jest pobranie sadzonek wierzchołkowych o długości około 10 cm. 

Umieszczamy je w szklance lub w słoiku wypełnionym do połowy wodą. Ukorzeniają się bardzo szybko.

fot. Christina Rumpf on Unsplash

Wykorzystanie mięty w kuchni. Co można z niej zrobić?

Oprócz właściwości zdrowotnych, mięta jest doceniana za walory smakowe. W kuchni można ją wykorzystać do przyprawiania mięsa, sałatek owocowych, koktajli, pierogów z owocami, zup i farszów. 

Najpopularniejsza jest jednak po prostu herbata z mięty lub lemoniada z dodatkiem cytryny. Mięta nada się na przetwory. Można z niej zrobić sok lub syrop. Rarytasem jest także nalewka z mięty, która świetnie wspomaga trawienie. 

Liście mięty mają działanie orzeźwiające i sprawdzają się nie tylko jako dodatek do wody. Warto je zamrozić w kostkach lodu.

Jak suszyć miętę i jak ją przetwarzać?

Letni zbiór mięty to ścięcie pędów około 5 cm nad ziemią w celu pozyskania surowca leczniczego. W zależności od tempa wzrostu roślin, można go przeprowadzić nawet 2-3 razy w sezonie. 

Najbardziej aromatyczne są liście zebrane tuż przed kwitnieniem, w ciepły dzień, najlepiej wczesnym wieczorem. Zebrane pędy wiążemy w pęczki i suszymy w przewiewnym, suchym miejscu, np. na ganku lub w altanie. 

Następnie obrywamy suche liście i umieszczamy w szklanym słoju lub w szczelnej, papierowej torbie. Opcjonalnie liście mięty można również zamrozić w całości lub posiekane w woreczkach do mrożenia.

Miłośnicy tego ziela, oprócz tradycyjnej formy utrwalania, mogą zrobić syrop z mięty pieprzowej. Przepis na taką domową miksturę jest prosty.

Składniki:

4 szklanki listków mięty

4 szklanki wody

3 szklanki cukru

½ szklanki płynnego miodu, najlepiej wielokwiatowego

Przygotowanie:

Liście zalewamy gorącą wodą i odstawiamy pod przykryciem na 10-12 godzin (najlepiej zrobić to na noc). Następnie odcedzamy, dodajemy cukier i gotujemy na wolnym ogniu, aż syrop zacznie gęstnieć. 

Odstawiamy, studzimy aż będzie letni i wtedy dodajemy miód. Dokładnie mieszamy i przelewamy do szklanych buteleczek. Przechowujemy w lodówce.

Taki syrop można dodawać do herbaty lub zimnych napojów – 1 łyżeczkę na ½ szklanki. Pomaga na dolegliwości trawienne i działa orzeźwiająco.