2024-04-15
W niepozornej pokrzywie kryje się cała skarbnica cennych substancji i witamin. Warto ją mieć w domowej apteczce, kuchni i ogrodzie. Sprawdza się również jako składnik kosmetyków, a także element ozdobny roślinnej aranżacji. Dowiedz się, które gatunki i części pokrzywy wykorzystuje się w konkretnych celach.
Pokrzywa i jej rodzaje
Pokrzywa uchodzi za chwast, ale w rzeczywistości to roślina wieloletnia z rodziny pokrzywkowatych. Na świecie znanych jest już ponad 100 gatunków pokrzyw, ale w Polsce rozpowszechnione są dwa:
- pokrzywa pospolita Urtica dioica,
- pokrzywa żegawka Urtica urens.
Najczęściej można je spotkać na terenach lekko wilgotnych, w rowach, zaroślach, na nieużytkach i łąkach. Nic więc dziwnego, że często roślina ta jest określana jako dzika.
W fitoterapii najpopularniejsza, a zarazem najbardziej bezpieczna w stosowaniu jest pokrzywa pospolita.
Ozdobne odmiany pokrzywy proponowane przez hodowców mają jedynie walory dekoracyjne. Nie należy ich spożywać.
fot shutterstock
Kiedy zbierać pokrzywę i które jej części są wartościowe?
Roślinę pozyskujemy wyłącznie ze stanowisk naturalnych. Najlepiej z dzikich zakątków ogrodu, ale jeśli nie ma takiej opcji, to pozostają nam różne nieużytki i zarośla usytuowane z dala od dróg.
Ze względu na to, że surowcem zielarskim są liście i korzeń pokrzywy, termin zbioru należy uzależnić od tego, którą część chcemy wykorzystać. Najczęściej, do celów zdrowotnych, kosmetycznych i w ekologicznym ogrodnictwie, wykorzystuje się liście.
Zbieramy je przed kwitnieniem, kiedy są jeszcze młode. Zwykle termin zbioru przypada od połowy kwietnia do końca maja. Pędy ścinamy w rękawicach, żeby nie poparzyć rąk.
Liście przeznaczone do suszenia i późniejszego wykorzystania możemy związać w pęczki lub rozłożyć cienką warstwą na tackach, a następnie umieścić w suchym, przewiewnym miejscu.
Świeże liście to wartościowy surowiec do przygotowania ekologicznych gnojówek i wywarów dla roślin w ogrodzie. Takie preparaty wzmacniają m.in. warzywa oraz uodparniają je na choroby i szkodniki.
Kłącza i korzenie pokrzywy zbieramy wiosną lub jesienią. Wykopujemy, oczyszczamy z ziemi, odcinamy resztki części nadziemnej, myjemy i suszymy w temperaturze ok. 40°C.
Kwiaty pokrzywy są jadalne, ale nie mają już takich wartości odżywczych, jak liście i kłącza, dlatego lepiej zostawić je jako pokarm dla owadów.
Jakie właściwości ma pokrzywa?
Popularność pokrzywy wynika przede wszystkim z jej właściwości. Liście to skarbnica kwasów organicznych, flawonoidów, garbników i soli mineralnych.
Sporo w nich również witaminy A, B, C i E. Z kolei kłącza i korzenie zawierają m.in. magnez, potas, krzem, fosfor, żelazo i fitosterole.
Taka mieszanka cennych substancji powoduje, że pokrzywa ma szerokie działanie. Jest zastosowanie obejmuje nie tylko fitoterapię, ale też kosmetykę, kulinaria i ogrodnictwo.
Działanie lecznicze pokrzywy
Na co działa pokrzywa? To samo zdrowie. Wykazuje silne działanie moczopędne, odtruwające, ściągające i wzmacniające. Poprawia przemianę materii i pomaga utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi.
Pokrzywa działa także przeciwzapalnie, zwłaszcza na stawy, ale łagodzi też stany zapalne jelit i żołądka. Związki zawarte w tej roślinie sprzyjają oczyszczaniu organizmu z toksyn, a co za tym idzie wspomagają pracę nerek, wątroby i trzustki.
Ziele sprawdza się również w kuracjach wspomagających leczenie schorzeń dróg moczowych. Łagodzi zapalenie pęcherza i objawy dny moczanowej.
Jej silne działanie moczopędne jest nieocenione zarówno w leczeniu chorób układu moczowego, jak też pozbywania się nadmiaru wody z organizmu.
Trzeba jednak mieć na uwadze, że stosując preparaty lub napary z pokrzywy, należy zwiększyć dzienną dawkę płynów, które przyjmujemy.
fot. Daan Sitters in Unsplash
Zastowanie pokrzywy w kosmetyce
Pokrzywa ma również swoje dość szerokie zastosowanie w kosmetyce. Kąpiele i parówki bazujące na pokrzywie mają działanie oczyszczające i tonizujące, zwłaszcza w przypadku tłustej cery.
Działanie bakteriobójcze i przeciwzapalne rośliny sprawia, że często jest wykorzystywana w kuracjach na skórę trądzikową i z różnymi niedoskonałościami.
Jej dodatek w kremie ma z kolei dobry wpływ na procesy odmładzania, ponieważ pomaga wygładzić zmarszczki i odżywić skórę.
Pokrzywa na włosy
W celach kosmetycznych często stosowany jest również olej lub ocet z pokrzywy. Olej z nasion sprawdzi się w pielęgnacji suchych i matowych włosów. Tonizuje skórę głowy i normalizuje pracę gruczołów łojowych.
Świetnie nadaje się do zabiegu olejowania. Z kolei ocet pokrzywowy w rozcieńczeniu z wodą można używać jako płukankę do włosów suchych i o wysokiej porowatości lub jako wcierkę, która stymuluje krążenie i wpływa korzystnie na porost włosów, jednocześnie ograniczając ich wypadanie.
W codziennej pielęgnacji włosów warto sięgnąć po szampon z ekstraktem z pokrzywy, który zmniejsza wydzielanie sebum i minimalizuje przetłuszczanie się pasm.
Podobnie działa na włosy także regularne picie herbaty z liści pokrzywy oraz napar stosowany w formie płukanki. W przypadku łupieżu i łojotoku można wypróbować również odwar z korzeni.
Pokrzywa do picia i jedzenia. Herbata, sok i inne formy
Pokrzywa traci swoje parzące właściwości podczas obróbki. Wystarczy zalać ją gorącą wodą lub posiekać. Najczęściej jest stosowana w kilku najprostszych wariantach kulinarnych.
- Herbata z pokrzywy - możemy po prostu zalać gorącą wodą torebkę z suszem lub przygotować napar z 1 łyżeczki suszu i szklanki gorącej wody.
- Pesto z pokrzywy – do przygotowanie pesto należy wybrać młode i niewielkie liście. Garść surowca blendujemy z 1/3 szklanki oliwy, ząbkiem czosnku i podprażonymi 2 łyżkami słonecznika. Doprawiamy solą i pieprzem.
- Koktajl z pokrzywą - wystarczy zblendować szklankę posiekanej pokrzywy, ½ szklanki wody, łyżkę soku z cytryny i pomarańczę.
Dania z pokrzywą uchodzą za superfood, dlatego warto ją dodawać do sałatek, naleśników, muffinów i zapiekanek lub traktować jako alternatywę dla szpinaku.
Coraz popularniejsza, ze względu na właściwości zdrowotne, jest także nalewka z pokrzywy, polecana szczególnie osobom o obniżonej odporności lub po kuracji antybiotykowej.
Nieoceniony w diecie osób z problemami z układem moczowym może okazać się sok z pokrzywy. Warto go pić również wspomagająco przy infekcjach i dolegliwościach układu trawiennego.
fot. Massimo Rinaldi on Unsplash
Wykorzystanie pokrzywy w ogrodzie
Pokrzywa to prawdziwa przyjaciółka innych roślin. Jej cenne właściwości warto wykorzystać w różnej postaci.
Najpopularniejszym naturalnym preparatem jest gnojówka z pokrzywy, która posłuży jako nawóz, oprysk lub odżywka do podlewania, zwłaszcza warzyw na grządkach.
Przefermentowaną gnojówkę przygotujemy w kilku prostych krokach:
- Ścinamy młode pędy pokrzywy jeszcze przed kwitnieniem (ok. 1 kg).
- Rozdrabniamy je sekatorem i umieszczamy w plastikowym wiadrze.
- Następnie zalewamy 10 litrami odstanej wody z kranu lub deszczówką. Nakrywamy wiadro przepuszczalną tkaniną i odstawiamy w cieniste miejsce na 14 dni.
- Przez ten czas codziennie mieszamy miksturę codziennie, rano i wieczorem.
- Po upływie 2 tygodni gnojówka powinna być gotowa. Przecedzamy ją.
Jako płynny nawóz stosujemy ją w rozcieńczeniu 1:10 (raz na 3 tygodnie). W tej samej proporcji sprawdzi się jako profilaktyczny oprysk przeciw chorobom grzybowym. W rozcieńczeniu 1:20 stosujemy jako oprysk do zwalczania mszycy i przędziorków. Z kolei bez rozcieńczania podlewamy miksturą podłoże jeszcze przed posadzeniem roślin.
Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania pokrzywy
Mimo wielu właściwości zdrowotnych, korzystanie z pokrzywy powinno być rozważne. W przypadku schorzeń o charakterze przewlekłym jej stosowanie należy skonsultować z lekarzem.
Podstawowe przeciwwskazania do stosowania pokrzywy i preparatów na jej bazie, to: ciężkie choroby nerek i układu moczowego, a także choroby układu rozrodczego, w tym m.in. mięśniaki macicy.
Długie picie pokrzywy może mieć skutki uboczne, jeśli w tym czasie nie spożywamy zwiększonej ilości płynów, zwłaszcza wody. Silne działanie moczopędne może prowadzić do odwodnienia i wypłukania substancji mineralnych.
Nie ma przeciwwskazań do stosowania pokrzywy w przypadku kobiet w ciąży, ale zawsze warto zasięgnąć porady u specjalisty. Z kolei u matek karmiących picie pokrzywy może korzystnie wpływać na laktację.
Podziel się artykułem ze znajomymi
W naturze odnajduje nie tylko kojące widoki, feerie barw, bogactwo smaków i zapachów, czy dóbr wszelakich, ale przede wszystkim twórcze inspiracje. Skleja słowa i obrazy… pisząc, redagując, fotografując czy projektując. Od ponad 20 lat łączy obszary mediów tradycyjnych z nowymi, klasyczne dziennikarstwo z technologią. Obecnie z ogromną przyjemnością wykorzystuje swoje pasje i doświadczenie w pracy nad rozwojem internetowego wydania magazynu Natura...
