Hortiterapia – jak uprawa roślin leczy ciało i duszę?

2024-07-25

Wystarczy popracować w ogrodzie, by poczuć pozytywne zmęczenie, odprężenie i satysfakcję. Tak właśnie działa hortiterapia, czyli leczenie ogrodem.

Co to jest hortiterapia i na czym polega?

Hortiterapia to wykorzystanie mocy natury do poprawy zdrowia. Praca z roślinami korzystnie wpływa na ciało i to w wielu aspektach, ale nieoceniony jest również jej wpływ na psychikę. 

O tym wszystkim doskonale wiedzą ogrodnicy, którzy dzięki codziennemu kontaktowi z roślinami są nie tylko zdrowsi, ale też szczęśliwsi.

Jako nieoficjalna metoda lecznicza hortiterapia (łac. hortus – ogród) staje się coraz popularniejsza od kilku lat, w efekcie czego niektóre ośrodki terapeutyczne i rehabilitacyjne proponują takie zajęcia jako uzupełnienie tradycyjnych metod.

Głównym założeniem hortiterapii jest wykorzystanie interakcji z roślinami, ale w sposób aktywny przez udział w ich sadzeniu, pielęgnacji, a także – w przypadku warzyw i owoców – w późniejszym ich zbiorze. 

Do tego dochodzi kontakt i praca z glebą. Dopiero na drugim miejscu istotne jest obcowanie np. z zapachem, fakturą czy smakiem roślin, ale nie powinno być ono pomijane.

Jak wygląda terapia ogrodem?

Scenariusze hortiterapii mogą być różne i dopasowane do potrzeb danej osoby czy grupy potrzebującej takiego wsparcia w procesie zdrowienia.

1. Sadzenie lub wysiew wybranych roślin, późniejsza pielęgnacja i obserwowanie ich rozwoju, a jeśli są to owoce lub warzywa – także zbiór i przetwarzanie plonów.
2. Spacer po lesie, ogrodach botanicznych i arboretach pozwalający poznać rośliny oraz obcować z ich wyglądem, zapachem i fakturą.
3. Kąpiel leśna i przytulanie się do wybranych gatunków drzew, by korzystać z ich dobroczynnego wpływu.
4. Stworzenie ścieżki sensorycznej z różnych naturalnych materiałów i późniejsze korzystanie z niej.
5. Chodzenie boso po trawie, co pobudza krążenie i ma korzystny wpływ na redukcję stresu.
6. Tworzenie aromatycznych bukietów z kwiatów.
7. Zbiór i konserwacja ziół.

fot. Sandie Clarke on Unsplash

Dla kogo przeznaczona jest ogrodoterapia?

Leczenie ogrodem nie ma barier wiekowych. Korzystnie wpływa zarówno na dorosłych, jak i na dzieci oraz seniorów. 

Hortiterapia w przedszkolu to jednocześnie lekcja botaniki, nauka rozróżniania nazw i przeznaczenia poszczególnych roślin oraz świetna zabawa integracyjna. 

I nie trzeba tu żadnych zaskakujących pomysłów, bo wystarczy np. wysiew rzodkiewki lub kwiatów na przeznaczonej do tego grządce i późniejsza obserwacja całego cyklu wegetacji. 

Świetnie sprawdzają się również ścieżki sensoryczne pozwalające poznawać fakturę i kształty różnych materiałów, np. szyszek, piasku czy otoczaków. Dla dzieci chodzenie po takich ścieżkach to ćwiczenie koordynacji ruchowej i koncentracji.

Hortiterapia zyskuje także na popularności w placówkach zajmujących się opieką nad seniorami. 

Praca z roślinami pozwala starszym osobom na niezbyt wymagającą aktywność fizyczną na świeżym powietrzu i kontakty towarzyskie (wymiana obserwacji, wzajemne motywowanie się, a nawet wykorzystywanie darów natury, które udało się razem wyhodować). 

A wszystko to ma zbawienny wpływ na kondycję ich ciała i umysłu, a także po prostu na dobre samopoczucie.

Bez względu na grupę wiekową hortiterapia jest stosowana jako wsparcie dla osób borykających się z problemami psychicznymi, np. depresją, dla osób z niepełnosprawnością i nieprawidłowym działaniem układu nerwowego oraz wymagających mało intensywnej rehabilitacji ruchowej lub rekonwalescencji po przebytych chorobach.

fot. Filip Urban in Unsplash

Jakie mogą być efekty leczenia ogrodem?

Regularny kontakt i praca z roślinami działa dwutorowo – na ciało i umysł. Efekty terapii ogrodem są różne, ale zawsze korzystne. Co daje hortiterapia?

• Uspokaja, rozładowuje stres i łagodzi lęk.
• Poprawia koncentrację i uczy cierpliwości.
• Wzmacnia kondycję fizyczną.
• Dotlenia organizm i naturalnie uzupełnia witaminę D.
• Poprawia odporność i reguluje ciśnienie krwi.
• Przywraca równowagę emocjonalną.
• Pozwala budować i utrzymywać kontakty z innymi.
• Pobudza wyobraźnię i zwiększa kreatywność.
• Wspiera tradycyjną rehabilitację.

Jak zostać hortiterapeutą? Studia czy kursy?

Ze względu na to, że hortiterapia zyskuje na popularności, powstaje coraz więcej akredytowanych placówek oferujących kursy lub studia I, a nawet II stopnia. 

O ile w pierwszym przypadku koszt jest niższy, a uzyskanie kwalifikacji jest szybsze, o tyle jednak tytuł licencjata lub magistra daje większe szanse na znalezienie pracy w tym zawodzie choćby z tego powodu, że ilość przyswojonej wiedzy jest większa. 

Kurs jest za to świetną opcją dla terapeutów, którzy chcieliby rozszerzyć swoje kompetencje zawodowe w kierunku hortiterapii.