Borówka – superfood z ogrodu. Jakie ma właściwości?

2024-07-10

Borówka wysoka, powszechnie znana jako amerykańska, to krzew owocowy nadający się do uprawy ekologicznej. Można go uprawiać bez stosowania środków chemicznych. Uprawa w ogrodzie jest łatwa, a o jej sukcesie decyduje kwaśne podłoże i odpowiednia jego wilgotność.

Najlepsze odmiany borówki amerykańskiej

Najpopularniejsza odmiana borówki amerykańskiej przeznaczona do uprawy amatorskiej w ogrodzie to Bluecrop. Jest bardzo plenna, samopylna, odporna na mróz i owocuje od połowy lipca do połowy sierpnia. 

Cechuje się dużą odpornością na choroby grzybowe. Drugą popularną odmianą jest borówka Darrow. Ma duże owoce, które dojrzewają od połowy sierpnia do początku września. Nie potrzebuje obecności innych odmian, żeby owocować.

Borówka Chandler ma bardzo duże owoce (nawet 2,5 cm), które dojrzewają od połowy lipca do połowy sierpnia. Do owocowania potrzebuje towarzystwa drugiej odmiany, np. Bluecrop.

Ciekawą i jeszcze mało znaną odmianą borówki amerykańskiej jest Pink Lemonade. Swoją nazwę zawdzięcza różowym owocom i oryginalnemu, orzeźwiającemu smakowi.

To późna odmiana, której owoce dojrzewają dopiero we wrześniu. Owoce nadają się do spożywania na surowo, a także do mrożenia.

Właściwości borówek. Czy są zdrowe i ile mają kalorii?

Owoce borówki amerykańskiej mają wiele cennych właściwości i są uznawane za polskie superfood. Warto spożywać je z kilku powodów:

1. Są dobrym źródłem witamin z grupy B oraz witaminy C.
2. Mają mało kalorii (około 60 kcal/100 g) i niski indeks glikemiczny (55), dlatego mogą być spożywane przez osoby na diecie, a także mające cukrzycę, insulinooporność i inne schorzenia związane z wahaniami glukozy we krwi.
3. Zawierają antyoksydanty chroniące organizm przed działaniem wolnych rodników. Dzięki nim borówki nie tylko opóźniają procesy starzenia, ale też dbają o wzrok.
4. Obecność antocyjanów, czyli naturalnych związków roślinnych odpowiedzialnych za kolor owoców, powoduje, że borówki amerykańskie mają korzystny wpływ na układ nerwowy. Przyspieszają regenerację komórek i tworzenie się nowych.

Wszystkie cenne składniki i wartości odżywcze powodują, że borówki amerykańskie są zalecane w profilaktyce przeciwnowotworowej i chorób serca. Wpływają na zmniejszenie ciśnienia krwi i złego cholesterolu. 

Korzystnie działają na mózg, pracę serca i naczyń krwionośnych. Wpływają też dobrze na pracę układu moczowego i normalizują pracę układu trawiennego.

fot. Daniil Silantev on Unsplash

Jak sadzić borówkę amerykańską i jak wygląda jej uprawa?

Borówki w pojemnikach można sadzić przez cały okres wegetacyjny, ale - tak jak w przypadku innych krzewów owocowych – najlepszy termin to wiosna (marzec - kwiecień) lub jesień (wrzesień - październik). 

Sadzonki należy wyjąć z doniczek produkcyjnych i umieścić w wykopanych dołkach o głębokości ok. 50 cm. Przestrzeń wokół bryły korzeniowej uzupełniamy ziemią wymieszaną z kompostem lub przekompostowaną korą sosnową. 

To ważne, ponieważ kluczowe znaczenie w uprawie borówki amerykańskiej ma kwaśne podłoże (pH od 3,5 do 4,5), a kora i kompost wpływają na jego pH. Dodatkowo podłoże powinno być lekkie, przepuszczalne i zasobne w próchnicę.

Przed sadzeniem można również zastosować szczepionkę mikoryzową, która potęguje odporność krzewów. 

Mikoryza sprawia, że krzewy borówki lepiej przyswajają składniki mineralne i reagują na stres wywołany np. nagłymi zmianami pogody.

Borówki amerykańskie, jeśli miejsce na to pozwala, warto sadzić w małych grupach (2-6 sztuk) w odstępach około 1,5 m. Wytwarza się wtedy mikroklimat sprzyjający uprawie, szczególnie gdy rośliny są osłonięte od wiatru.

Idealne stanowisko do uprawy borówki amerykańskiej powinno być słoneczne, a ziemia stale wilgotna. Rośliny mają płytki system korzeniowy, dlatego nie są w stanie pobierać wody z głębszych warstw gleby. 

Aby dłużej zachować wilgotność wokół borówek, warto wyłożyć wokół nich ściółkę organiczną z przekompostowanej kory sosnowej lub trocin z drzew iglastych.

Większość odmian przeznaczonych do uprawy amatorskiej jest odporna na mróz, a jeżeli rośnie i rozwija się prawidłowo, odporność ta nie jest zaburzona.

Choroby i szkodniki borówki amerykańskiej

Borówki rzadko chorują, jeśli mają zagwarantowane prawidłowe warunki rozwoju. Profilaktycznie warto je przeglądać wczesną wiosną.

Wtedy dostrzeżemy m.in. larwy lub jakieś niepokojące objawy choroby. Najczęstsze choroby borówek to zamieranie pędów (brunatne plamy i stopniowe zamieranie roślin), mączniak prawdziwy (mączysty nalot na liściach) oraz szara pleśń (puszysty nalot na owocach). 

Szkodniki, które lubią atakować borówki gdy mają ku temu sprzyjające warunki, to: wciornastki, mszyce, gąsienice i pryszczarek borówkowiec, który uszkadza liście.

fot. József Szabó on Unsplash

Cięcie borówki amerykańskiej

W uprawie amatorskiej cięcie korzystnie wpływa nie tylko na ilość, ale też na jakość plonów. Przez pierwsze kilka lat wystarczy wczesną wiosną usuwać osłabione pędy oraz wszystkie chore lub połamane. 

Dopiero od 4-5 roku uprawy konieczne staje się cięcie prześwietlające. Na przedwiośniu (koniec lutego i początek marca) należy wycinać gałązki, które za bardzo wychylają się na zewnątrz oraz pokładają się, a także pędy wybijające bezpośrednio z szyjki korzeniowej.

Usuwamy też pędy 4- i 5-letnie, które zwykle już słabo owocują.

Nawóz do borówki amerykańskiej

Nawożenie borówki amerykańskiej jest ważne i wpływa na plonowanie. Najlepiej wykonywać je na wiosnę, ponieważ właśnie wtedy krzewy potrzebują do rozwoju większej ilości azotu.

W ekologicznej uprawie należy stosować bionawozy zawierające aktywne substancje biologiczne. Dobrym nawozem dla krzewów borówki jest kompost, ale o kwaśnym odczynie. 

Uzyskamy go poprzez zwiększenie w nim ilości igliwia, szyszek i kory sosnowej.

fot. RAPHAEL MAKSIAN on Unsplash

Co zrobić z borówek? Nie tylko ciasto

Borówki amerykańskie najlepiej spożywać na surowo, ponieważ nie tracą wtedy cennych właściwości. Można je dodawać do jogurtu, muesli, owsianki, lodów i sałatek owocowych.

Minimalne straty wartości odżywczych powoduje mrożenie i suszenie owoców, a największe – wszelka obróbka termiczna, ale walory smakowe owoców rekompensują nawet to. 

W sezonie borówkowym warto wykorzystać je do przygotowywania różnych deserów. Na stole na pewno powinno pojawić się ciasto z borówkami, np. ucierane, drożdżowe, tarta lub sernik.

Świetną alternatywą, nie tylko dla dzieci, są także muffinki z borówkami. Co jeszcze zrobić z borówek? Warto ich smak i aromat zachować na dłużej.

Kto lubi robić przetwory, koniecznie powinien wykorzystać te owoce. Nalewka, sok lub dżem z borówki w zimowe, chłodne dni będą miłym, letnim akcentem.

Kiedy nie powinno się jeść borówek?

Mimo wielu właściwości zdrowotnych, słodkiego smaku i korzyści płynących ze spożywania borówek, niektóre osoby powinny uważać na te owoce.

Spożywane w dużej ilości mogą potęgować dolegliwości jelitowe u osób np. z zespołem jelita drażliwego. Przeciwwskazaniem jest również alergia na borówki lub nadwrażliwość na salicylany. 

Owoce borówki bez żadnego ryzyka mogą natomiast spożywać chorzy na cukrzycę oraz kobiety w ciąży.